ఒక వాక్సిన్ డెవలప్ చేయాలంటే చాలా దశల్లో ప్రయోగాలు జరుగుతాయి. ముందుగా లేబొరేటరీలలో జన్యుపరంగా మానవులకి దగ్గరగా ఉండే జంతువులపై ప్రయోగాలు చేస్తారు. ఈ దశని ప్రీ-క్లినికల్ దశ అంటారు. ఔషధం సురక్షితమైనదని నిర్ధారించుకున్నాక మానవులపై ట్రయల్స్ మొదలవుతాయి. జన్యుపరంగా దగ్గరగా ఉన్న జంతువులపై ప్రయోగాలు విజయవంతమైన మానవులపై కూడా ప్రయోగించి విజయవంతమైతేనే వాక్సిన్ బయటకు వస్తుంది. చాలా మంది మందులు కనిపెట్టడానికి కేవలం జంతువులని మాత్రమే ఉపయోగిస్తారని అనుకుంటారు. అది కేవలం అపోహ మాత్రమే. మనుషులపై ఎన్ని దశలలో ప్రయోగాలు చేస్తారో తెలుసుకుందాం.
మొదటి దశ :
మానవులలో అభ్యర్థి వ్యాక్సిన్‌ను అభివృద్ధి చేసే మొదటి ప్రయత్నంలో పెద్దల యొక్క చిన్న సమూహాన్ని (సాధారణంగా 20 నుండి 80 మందిని) టెస్టింగ్ కోసం తీసుకుంటారు. ఒకవేళ టీకా పిల్లల కోసం ఉద్దేశించినట్లయితే, పరిశోధకులు మొదట పెద్దలను మాత్రమే పరీక్షిస్తారు, ఆపై క్రమంగా పరీక్ష వయస్సును తగ్గిస్తూ వస్తారు. ఎట్టి పరిస్థితులోనూ పిల్లలపై డైరెక్టుగా పరీక్షలు నిర్వహించరు. ఆశాజనక ఫలితాలు వస్తే వాక్సిన్ అభివృద్ధి తదుపరి దశకు చేరుకుంటుంది.
రెండవ దశ:
రెండవ దశ పరీక్షలో అనేక వందల మంది వ్యక్తుల పెద్ద సమూహం పాల్గొంటుంది. కొంతమంది వ్యక్తులకు వ్యాధి సంక్రమించే ప్రమాదం కూడా ఉంది. రెండవ దశ పరీక్ష యొక్క లక్ష్యాలు అభ్యర్థి యొక్క భద్రత, రోగనిరోధక శక్తి, ప్రతిపాదిత మోతాదు తెలుసుకోవటం.
మూడవ దశ:
విజయవంతమైన రెండవ దశ అభ్యర్థి టీకాలు మూడవ దశ పరీక్షలకు వెళతాయి, ఇందులో వేల నుండి పదివేల మంది పాల్గొంటారు. ఒక పెద్ద సమూహంలో టీకా భద్రతను అంచనా వేయడం మూడవ దశ యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం. కొన్ని అరుదైన దుష్ప్రభావాలు తక్కువ మందిపై ప్రయోగించినపుడు కనిపించకపోవచ్చు. ఉదాహరణకు, ఒక వ్యాక్సిన్‌కు సంబంధించిన ప్రతికూల సంఘటన ప్రతి 10,000 మందిలో 1 మందికి సంభవించవచ్చు. ప్రయోగంలో కేవలం ఒక వెయ్యి మంది మాత్రమే పాల్గొంటే అలాంటి దుష్ప్రభావాలు ఏమీ కనిపించక పోవచ్చు. అందుకే వేలమందిపై ప్రయోగాలు చేస్తారు. విజయవంతమైన మూడవ ట్రయల్ తరువాత, టీకా డెవలపర్ బయోలాజిక్స్ లైసెన్స్ దరఖాస్తును FDA కి సమర్పిస్తారు. అప్పుడు ఎఫ్‌డిఎ టీకా తయారుచేసే కర్మాగారాన్ని తనిఖీ చేస్తుంది. అంతా బాగుంటే అపుడు టీకాకు అనుమతి లభిస్తుంది.